Helder denken

HELDER DENKEN Door Johan Braeckman en Herman Philipse

Beluister deze thematische serie hoorcolleges van Home Academy over het ontwikkelen van heldere ideeën en argumenten en over de kracht van kritisch denken in recht, religie en het dagelijks leven.

HOORCOLLEGE KRITISCH DENKEN Door Johan Braeckman

Samenvatting Helder en kritisch denken, is lastiger dan het lijkt. Mensen zijn geneigd om patronen te herkennen die niet bestaan en toevallige gebeurtenissen als betekenisvol te zien. We vertrouwen meer op anekdotische verhalen dan op wetenschappelijk onderzoek. Johan Braeckman behandelt in zijn college de psychologische factoren die het kritisch denken bemoeilijken. Hij verduidelijkt hoe we helderder kunnen leren denken en ons kunnen behoeden voor foute vormen van redeneren.

Inhoud College 1. De ondraaglijke lichtgelovigheid van de mens H1. Kritisch denken ontwikkelt zich niet spontaan H2. Zijn slimme mensen extra kwetsbaar? H3. De valkuilen van het denken I College 2. Hoe werkt kritisch denken en hoe werkt het niet? H4. De valkuilen van het denken II H5. Wat is kritisch denken zeker niet? H6. De kritische denker onderzoekt College 3. Het brein schept orde en patronen, en soms ook illusoir H7. Over pareidolia H8. Over de selectiviteit van waarnemingen en de constructie van samenzweringstheorieën H9. Samenzweringstheorieën: de aanslagen van 9/11 College 4. De wondere werking van het menselijk brein H10. Het geheugen is geen harde schijf: verdrongen en gecreëerde herinneringen H11. We zijn ons brein: bijna-dood en out of body ervaringen I H12. We zijn ons brein: bijna-dood en out of body ervaringen II College 5. Het vermogen tot bedrog en zelfbedrog H13. De kritische denker onderzoekt II: spoken H14. Hoaxes, bedrog en zelfbedrog: Han van Meegeren H15. Zelfbedrog en alternatieve geneeskunde College 6. Religieuze beweringen en vuistregels voor het kritische denken H16. De kritische denker onderzoekt III: bidden H17. Vuistregels voor het kritische denken H18. Slotbedenkingen en een uitspraak van Spinoza

HOORCOLLEGE VALKUILEN VAN ONS DENKEN Door Johan Braeckman

Samenvatting Wij mensen lopen het risico om foute ideeën op een slimme manier te rationaliseren. En zo graven we onszelf steeds dieper de denkput in. Hoe komt dat nu eigenlijk? En hoe voorkomen we dit? Kritisch denken komt niet van nature. Een blind proces van natuurlijke selectie heeft ons opgezadeld met een brein dat uitermate feil- en kwetsbaar blijkt voor foute ideeën, ondanks de indrukwekkende prestaties die het dagelijks levert. Helder denken is een vaardigheid die verworven dient te worden. Net zoals je zonder training nooit topsporter kan worden, zal ook niemand in staat zijn om de valkuilen van ons denken te vermijden zonder gerichte oefening in kritisch denken. Johan Braeckman leidt ons rond in de dwaalwegen van onze psychologie en in de verleidelijke redeneerfouten waarvoor we onszelf en onze kinderen maar beter kunnen behoeden. Dit hoorcollege is een vervolg op de succesvolle serie Kritisch denken van Johan Braeckman.

Inhoud College 1. Kleine filosofie van de oplichtersfilosofie H1. Helder denken over slordig denken H2. Een parafrase op een uitspraak van Socrates en enkele vuistregels H3. Over Bernard Madoff en andere oplichters H4. Lef en leugens en hoe ons te beschermen College 2. Kritisch denken over religie H5. Over een bijzonder buitengewone bewering H6. De hardnekkigheid van religie H7. De groepspsychologische dynamiek van religie H8. De cognitieve wetenschap van religie College 3. Wie een put graaft voor zichzelf, geraakt er moeilijk uit H9. Over rationeel denken H10. Steeds dieper de denkput in H11. Over religie, radicalisering en geweld H12. De toekomst van het rationele denken

HOORCOLLEGE WAARHEID EN DWALING Door Herman Philipse

Samenvatting Hoe ordent de mens zijn denken? Filosofen hebben in de loop van de geschiedenis veel nagedacht over deze vraag. Kunnen we iets opsteken van systematische analyse om onze eigen denkfouten en dwalingen te ondervangen? Voorbeelden van gerechtelijke dwalingen, zoals de veroordeling van Lucia de Berk tot levenslange gevangenisstraf in 2004 en 2007, laten zien hoe zelfs hoogopgeleide rechters en raadsheren vormen van cognitieve verblinding kunnen vertonen. Hoe is dit psychologisch te verklaren? En hoe kunnen we dit soort dwalingen proberen te voorkomen door scholing in logica, waarschijnlijkheidstheorie en logisch-psychologisch onderzoek naar drogredenen? Herman Philipse zal in deze serie colleges spreken over voorbeelden van dwalingen en drogredenen die zijn ontleend aan de rechtspraktijk, aan religie en aan het dagelijks leven.

Inhoud College 1. Waarheidsvinding en dwaling: een typologie der valkuilen H1. De casus Lucia de Berk H2. Waarheidsvinding in het strafrecht: structurele risico’s H3. Veelvoorkomende drogredenen: enkele hints College 2. Waarschijnlijkheid: de prosecutor’s fallacy en andere drogredenen H4. De prosecutor’s fallacy H5. Het theorema van (Thomas) Bayes H6. De waarschijnlijkheid van drogredenen over waarschijnlijkheid College 3. De betrouwbaarheid van het geheugen: bronvergetelheid en collaborative storytelling. H7. Het episodisch geheugen als updating mechanism H8. Risico’s bij getuigen- of verdachtenverhoor H9. Daderidentificatie College 4. De opstanding Christi: een logisch-filosofisch-probabilistische analyse H10. David Hume over wonderen H11. De getuigenverklaringen H12. Afweging der hypothesen

Biografie Johan Braeckman Prof. dr. Johan Braeckman studeerde wijsbegeerte en menselijke ecologie aan de Universiteit Gent, de Vrije Universiteit Brussel en de University of California. Hij doceert aan de Universiteit Gent en was Socrates hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam. Hij publiceerde meerdere boeken, onder meer Darwins moordbekentenis (2001), De Rivier van Herakleitos. Een eigenzinnige visie op de wijsbegeerte (met E. Vermeersch, 2008), De Ongelovige Thomas heeft een Punt (met M. Boudry, 2012) en Fascinerend Leven. Markante figuren en ideeën uit de geschiedenis van de biologie (met L. Van Speybroeck, 2013). Hij geeft geregeld lezingen in binnen- en buitenland over meerdere thema’s die in zijn werk aan bod komen. Van Johan Braeckman zijn bij Home Academy verschenen Darwin en de evolutietheorie, Kritisch denken, Recht maken wat krom is?, Arthur Conan Doyle (te samen met Jean Paul Van Bendegem en Vitalski) en Valkuilen van ons denken. Meer info over Johan Braeckman is te vinden op zijn website www.johanbraeckman.be.

Biografie Herman Philipse Prof. dr. mr. Herman Philipse is universiteitshoogleraar aan de Universiteit Utrecht en doet onderzoek op het gebied van de moderne en contemporaine wijsbegeerte. Philipse heeft rechten en wijsbegeerte gestudeerd aan de Rijksuniversiteit Leiden. Ook studeerde hij filosofie te Oxford, Parijs en Keulen. In 2012 is van hem de uitgebreide verhandeling verschenen: God in the Age of Science?: A Critique of Religious Reason (Oxford University Press). Bij Home Academy zijn van hem diverse hoorcolleges verschenen, waarvan de meest recente zijn: Waarheid en dwaling, Klimaatverandering, De onvoltooide Verlichting en Wat is Filosofie?

© 2020 Home Academy (Luisterboek): 9789461418838

Publicatiedatum

Luisterboek: 19 november 2020