App Store

Google Play

{{seriesTitle}} - De boekenserie

BE - Details page - Device banner - 894x1036

Onbeperkte toegang tot een oneindige bibliotheek vol verhalen - allemaal in 1 app.

Luisteren én lezen

Herman Philipse

Leo Samama

Zowel Arthur Schopenhauer (1788-1860) als Friedrich Nietzsche (1844-1900) zijn in hun filosofische denken diep door de muziek beïnvloed. In deze colleges zet Herman Philipse de denkbeelden van Schopenhauer en Nietzsche uiteen en plaatst ze in hun tijd. Vervolgens buigt Leo Samama zich over de manier waarop elk van hen zich met de muziek heeft bezig gehouden, als filosofen vanzelfsprekend, maar evenzeer als liefhebbers en kenners van de muziek.

Inhoud

College 1. Het leven en werk van Arthur Schopenhauer, door Herman Philipse

H1. Inleiding in het leven en werk van Schopenhauer

H2. De filosofie van Schopenhauer

H3. Het Nirwana als verlossing en de rol van muziek

College 2. Schopenhauer en de muziek, door Leo Samama

H4. Inleiding in het historische denken over muziek

H5. Schopenhauer over muziek en esthetica

College 3. Het leven en werk van Friedrich Nietzsche, door Herman Philipse

H6. Inleiding in het leven en werk van Nietzsche

H7. De theoretische filosofie van Nietzsche

H8. Genealogie van de moraal

College 4. Nietzsche en de muziek, door Leo Samama

H9. De ontwikkeling van Nietzsche's denken over muziek

H10. De invloed van Nietzsche op anderen

Home Academy

Hoorcolleges over muziek en muzikanten

Schopenhauer, Nietzsche en de muziek: Een hoorcollege over muzikaal denken

Johann Sebastian Bach (1685-1750) wordt gezien als een van de 'aartsvaders' van de westerse muziekkunst. Hij was organist, klavecinist, violist en componist. Daarnaast was hij leraar. Bach werkte afwisselend in dienst van hof en kerk, met name in Dresden, Cöthen en Leipzig. Zo was hij in Leipzig als musicus en schoolhoofd verbonden aan de Thomaskerk. Als componist was Bach een briljant theoreticus, voor wie de regels van het quadrivium altijd centraal hebben gestaan en voor wie muziek een vorm van wiskunde was. Toch had zijn belijdenis als Lutheraan evenzeer grote weerslag op zijn werk.

Voor de hedendaagse luisteraar is de muziek van Bach echter niet uitsluitend pragmatisch - volgens de regels van het spel - maar ook uitermate emotioneel. Of Bach de emoties die wij er in herkennen bewust als zodanig heeft willen uitdragen, is moeilijk na te gaan. Hij was zeker geen man zonder emoties, daar kunnen we zeker van zijn. Maar de uitdrukkingskracht van zijn muziek is wellicht toch eerder het resultaat van zijn veelal cerebrale compositieprocessen dan van een bewuste romantische verhaalkunst. Toch is voor ons moderne luisteraars dat laatste nu juist wat we in zijn muziek herkennen en dat ons tegelijk fascineert als ontroert: het samengaan van een groot intellect met een overdaad aan expressiviteit.

In zes colleges van een uur geeft Leo Samama een uiteenzetting van het leven, het denken en het werk van deze grootmeester van de toonkunst. Hij maakt gebruik van muziekfragmenten van CD en op de piano.

Bij het hoorcollege hoort een lijst met aanbevolen literatuur. Deze wordt geleverd als PDF-bestand. Dit college is tot stand gekomen i.s.m. de Studium Generale Universiteit Leiden.

Inhoud

College 1. Bach: beeldvorming en biografisch overzicht

H1. Inleiding: wie was Bach?

H2. Bachs opleiding en ontwikkeling

H3. Bachs leven en werk in Köthen en Leipzig

 
College 2. Bach en de kerk

H4. De koralen

H5. De cantates

H6. De passies en de late kerkelijke werken

 
College 3. De composities voor het hof

H7. De instrumentale muziek

H8. Bach als klavecinist

H9. De wereldlijke cantates

College 4. Composities voor hemzelf en zijn kinderen

H10. Het verzamelen en leren van technieken

H11. De Goldbergvariaties en de Kunst der Fuge

 

College 5. Op weg naar Bach

H12. De herontdekking van Bach

H13. De ontwikkeling van de uitvoeringspraktijk

 
College 6. Bach tot in onze tijd

H14. Bachinvloeden in de 19e eeuw

H15. Bachinvloeden in de 20e eeuw

Bach: Een hoorcollege over zijn leven en werk

Claudio Monteverdi (1567 - 1643) is zonder twijfel de belangrijkste componist geweest uit de boeiende periode waarin de renaissance overging in de barok. In deze periode componeerde Monteverdi aanvankelijk zuiver vocale madrigalen. Vanaf de eeuwwisseling schrijft hij steeds meer madrigalen die door instrumenten worden begeleid. In 1607 verscheen zijn eerste opera, Orfeo. Zijn tweede opera, L'incoronazione di Poppea, is een grote stap vooruit in het genre. Ook in de religieuze muziek heeft Monteverdi baanbrekend werk geschreven, zoals de Mariavespers.

Leo Samama behandelt in vier uur het leven en werk van deze unieke en veelzijdige componist die al bij leven internationale bekendheid genoot. Hij gebruikt daarbij tal van muziekvoorbeelden van CD en op piano.

Inhoud

College 1

H1. Tussen Cremona, Mantua en Venetië

H2. Monteverdi's levensloop tussen hof en kerk

H3. Polyfonie en imitatio

College 2

H4. Prima en secunda prattica

H5. Chromatiek en madrigalismen

College 3 

H6. De vroege madrigaaltechniek van Monteverdi

H7. Zefiro Torna

H8. Il Combattimento di Tancredi e Clorinda

College 4

H9. L'Orfeo, favola in musica

H10. Van de Orfeo naar Poppea

Monteverdi: Een hoorcollege over zijn leven en werk

Igor Stravinsky (1882-1971) is ondanks zijn kleine postuur een reus in de muziek van de 20e eeuw. Zijn veelzijdige oeuvre omspant de belangrijkste ontwikkelingen van de 20e eeuw, van de populaire Russische balletten en zijn neoclassicistische werken, tot de seriële muziek uit de jaren zestig.
 
 Stravinsky was bovendien een gedreven dirigent van zijn eigen werken. De muziek van deze eigenzinnige Amerikaans-Frans-Russische componist weet ook nu nog vele muziekliefhebbers te inspireren. Samama illustreert zijn college met muziekfragmenten op piano en van cd.

Inhoud

College 1. Stravinsky: leven en tijd

H1. Het belang en de positie van Stravinsky: Rusland tijdens de tsaren

H2. Kunst, cultuur en politiek tijdens Stravinsky's jonge jaren

H3. Diaghilev en de weg uit Rusland: componist in Frankrijk en de V.S.

College 2. Stravinsky en het neoclassicisme

H4. Het neoclassicisme

H5. Het oude ambacht en Stravinsky's neoclassicisme

H6. Een blik in de spiegel

College 3. Stravinsky's techniek

H7. Klankvlakken, herhalingsmotieven en ritmische variaties

H8. Volksmuziek, motieven en ritmes

H9. Koralen en montages

College 4. Stravinsky's composities

H10. Symfonie in drie delen en Pater noster

H11. Psalmensymfonie en Symfonie in C

H12. Requiem Canticles en In memoriam Dylan Thomas

Stravinsky: Een hoorcollege over zijn leven en werk

Muziek is een kunstvorm die een verhaal vertelt, maar wat horen we als we naar klassieke muziek luisteren? Leo Samama behandelt in dit chronologisch opgebouwde college de belangrijkste kenmerken en bouwstenen van de westerse muziekkunst. Met aandacht voor klankkleur, vorm en karakter van zowel instrumenten als van composities. Hij illustreert zijn college met muziekfragmenten van CD en op de piano.

Inhoud

College 1

H1. Inleiding

H2. Meerstemmigheid

H3. Taal en tekst

College 2

H4. Renaissance polyfonie

H5. Madrigaalkunst. tekst en muziek in een poëtische context

H6. Opkomst van de monodische techniek

College 3

H7. Taligheid en monodie in de vocale muziek

H8. De instrumentale muziek van de Barok

College 4

H9. De kamermuziek

H10. Het concert

H11. De vorm en inhoud

College 5

H12. Inleiding

H13. Opera in de 18e eeuw

H14. Opera in de 19e eeuw

College 6

H15. Liedkunst in de 19e eeuw

H16. Groot en klein, expansief en intiem

College 7

H17. Vanuit Wagner en Debussy

H18. Schönberg en de atonoliteit

H19. Andere oplossingen voor een nieuwe muziek

College 8

H20. Wederopbouw

H21. Oude nieuwe en nieuwe oude muziek

De taal van muziek: Een hoorcollege over het begrijpen van muzikale ideeën en composities

Franz Schubert (1797-1828) was de eerste componist wiens afzetmarkt bovenal een burgerlijk niet onderlegd publiek betrof. Zijn werken werden dan ook voornamelijk in het schoollokaal, de kerk en vooral het drinklokaal uitgevoerd. Hij schreef naast instrumentale werken meer dan zeshonderd liederen.

Samama plaatst Schubert in zijn tijd en maakt veelvuldig gebruik van muziekfragmenten van piano en cd. De liederen in college 5 en 6 zijn live uitgevoerd tijdens de opnames van het hoorcollege.

Inhoud

College 1

H1. Beeldvorming en werkdrift

H2. Leven en tijd

College 2

H3. Stijl en muzikale herkomst

H4. Kerkmuziek en opera

College 3

H5. Op weg naar de symfonische meesterwerken

H6. De laatste twee symfonieën

College 4

H7. De kamermuziek

H8. Harmonische variatie in de late werken

College 5

H9. Schubert als componist van liederen

H10. Gretchen am Spinnrade, Die Forelle

H11. Memnon en Ganymed

College 6

H12. Erlkönig

H13. Kennst Du das Land?

H14. Du bist die Ruh en Der Doppelgänger

Schubert: Een hoorcollege over zijn leven en werk

Gustav Mahler (1860-1911) was niet alleen componist, maar in zijn tijd ook een zeer beroemd dirigent. Hij componeerde in slechts twee genres. symfonie en zang. Meerdere malen combineerde hij deze naar het voorbeeld van Beethovens 9e symfonie, waarbij zijn composities de uiterste mogelijkheden van een orkest opzochten.

In dit vier uur durende college analyseert Leo Samama de muziek van Mahler en schetst hij de cultuur-historische context van het Oostenrijks-Hongaarse rijk waarin deze Joodse componist zich in de 19e eeuw ontwikkelde tot één van de grootste componisten die de late romantiek verbond met de moderne klassieke muziek van de 20e eeuw.

Inhoud

College 1. Rondom de 10e symfonie

H1. Mahler in Leiden

H2. Mahler en de verspreiding van zijn muziek

H3. Een beknopte schets van karakter en leven

College 2. Vanuit Das Klagende Lied

H4. Mahler ontdekt "Mahler"

H5. De materialen in Mahler's muziek

College 3. De eerste symfonieën

H6. De eerste symfonie

H7. De Wunderhorn symfonieën

College 4. De laatste symfonieën

H8. De vijfde symfonie

H9. De zesde symfonie

H10. De zevende en negende symfonie

Mahler: Een hoorcollege over zijn leven en werk

De Franse componist Claude Debussy (1862 - 1918) was één van de belangrijkste componisten van het begin van de 20e eeuw. Zijn werk markeert de transitie van de late romantiek naar de moderne muziek. Tijdens zijn leven kwam hij in contact met andere componisten, waaronder Tsjaikovski en Wagner. Hij ontwikkelde zijn eigen klank en brak daarmee definitief met de romantiek.

Samama plaatst het leven en werk van Debussy in een cultuur-historisch perspectief en illustreert zijn college met voorbeelden van CD en de piano.

Inhoud

College 1

H1. De wereld van Debussy tussen Commune en Eerste Wereldoorlog

H2. De Franse cultuur tussen keizerrijk en republiek

College 2

H3. Debussy en zijn mening over kunst en cultuur

H4. De mens Debussy

College 3

H5. De verspreiding en ontvangst van Debussy's muziek

H6. Debussy en de natuur. Debussy en de dichtkunst

College 4

H7. Debussy's muzikale taal. De Nuages uit Les Nocturnes

H8. Prélude à l'après-midi d'un faune

Debussy: Een hoorcollege over zijn leven en werk

Mozart geldt als één van de bekendste componisten uit de muziekgeschiedenis. Wereldwijd wordt nog altijd zijn werk uitgevoerd. Leo Samama geeft een compleet beeld van het leven en werk van Mozart; met aandacht voor zijn reizen, zijn belangrijkste composities en zijn leven. Maar ook over de invloed van Mozart op zijn tijdgenoten én componisten na hem, zoals Beethoven. Samama plaatst Mozart in de context van een veranderend Europa van de 18e eeuw. Hij illustreert zijn college met muziekvoorbeelden op de piano en van CD.
 
 Voor de geciteerde geluidsfragmenten is met toestemming van de rechthebbenden gebruik gemaakt van de volgende uitgaven:
 Wolfgang Amadeus Mozart: Complete Works van Brilliant Classics
 Complete Pianosonates door Bart van Oort van Brilliant Classics
 

Inhoud

College 1

H1. Inleiding: het fenomeen Mozart

H2. Het veranderend Europa van de 18e eeuw

H3. Het genie Mozart: de eerste Europa-reis

College 2

H4. Het reizen wordt voortgezet

H5. Kleinstedelijk Salzburg en de reis naar Parijs

H6. De muziek van Mozart

College 3

H7. De definitieve breuk met Salzburg

H8. Mozart als vrij scheppend componist in Wenen

H9. Werkdrift, successen en de Vrijmetselarij

College 4

H10. De meesterwerken: vernieuwing en traditie

H11. De laatste jaren en het mysterie rond zijn dood

H12. Erkenning en beoordeling na zijn dood

Mozart: Een hoorcollege over zijn leven en werk

Thijs Bonger

Haydn bereikte de leeftijd van 77 jaar en is een soort accolade in de muziekgeschiedenis. Als negenjarige zong hij bij de begrafenis van Vivaldi. Zijn vriend Mozart stierf achttien jaar eerder dan hij en hij gaf les aan de jonge Beethoven. De laatste dertig jaar van zijn leven was hij verreweg de beroemdste componist van Europa. Zijn gigantische oeuvre zit vol juwelen. Dit portret is geïllustreerd met muziekfragmenten.

 

 Inhoud

 Hoofdstuk 1: Armoede en keihard werken

 Hoofdstuk 2: Een echte baan

 Hoofdstuk 3: Nieuw paleis, nieuwe mogelijkheden

 Hoofdstuk 4: Voetje voor voetje naar meer bekendheid

 Hoofdstuk 5: Als een olievlek over Europa

 Hoofdstuk 6: De finale van de beroemdste componist ter wereld

Haydn

Mazurka, nocturne en polonaise. Hoewel menig componist zich met die genres heeft beziggehouden, denkt vrijwel iedereen bij die woorden automatisch aan Frédéric Chopin (1810-1849). Een groot deel van zijn korte leven woonde hij in ballingschap in Parijs.

Zijn subtiele composities en pianospel, de heimwee naar zijn geboorteland Polen en het langzaam wegkwijnen door TBC maakte hem tot een hyperromantische figuur. Chopin was een groot vernieuwer en heeft enorm veel invloed gehad op latere generaties componisten en pianisten. Zijn populariteit is nooit afhankelijk geweest van mode.

Inhoud

H1. Een koninklijke uitvaart. Jeugd

H2. De eerste optredens

H3. Studie en Wenen

H4. Terug naar Warschau, maar niet voor lang

H5. Veel vrienden en leerlingen

H6. Een merkwaardig koppel en een gruwelijke dood

Chopin: Componisten Portretten - Luisterboeken over grote componisten

Gevraagd naar een Russische componist zullen negen van de tien mensen antwoorden: Tsjaikovski. Hij leefde van 1840 tot 1893 en heeft een uitgebreid oeuvre nagelaten. Tsjaikovski voelde zich thuis in alle genres: symfonieën, soloconcerten, toneelmuziek, opera's, religieuze muziek, kamermuziek, pianomuziek en liederen. Maar verreweg het bekendst is hij geworden door zijn balletmuziek, zoals Het Zwanenmeer. Dat hij naast componist ook nog eens ambtenaar, recensent en leraar was, is minder bekend. Thijs Bonger vertelt over het bewogen en veelzijdige leven van Tsjaikovski. Hij maakt daarbij gebruik van muziekfragmenten van Tsjaikovski's bekende en minder bekende werken.

Genomineerd voor de Prijs van het beste Luisterboek 2007

Inhoud

H1. Jeugd en jurisprudentie

H2. Conservatorium: leerling en leraar

H3. Dirigeren en diva, doodeng

H4. Reislustig recensent

H5. Mecenaat van Von Meck

H6. Huwelijk als hel, desondanks doorbraak

Tsjaikovski: Componisten Portretten - Luisterboeken over grote componisten

Iedereen die ooit naar de Efteling is geweest, kent de Danse Macabre. Deeltjes uit Le carnaval des animaux doen het goed in reclamespots. Weinig mensen weten dat die muziek uit de pen vloeide van Camille Saint-Saëns. In zijn veelbewogen leven van 1835 tot 1921 componeerde hij een gigantisch oeuvre in elk denkbaar genre, tot filmmuziek aan toe. Een briljant man die ook karikaturen tekende, toneelstukken en gedichten schreef en publiceerde over archeologie, astronomie, botanie en filosofie. Thijs Bonger vertelt het levensverhaal van dit fenomeen.

Geïllustreerd met muziekfragmenten.

Inhoud

H1. Er vroeg bij

H2. Een bijzonder concert en het Franse muzikale landschap

H3. Vastigheid

H4. Nog niet bekend genoeg

H5. Oorlog en een noodlottig ongeluk

H6. Een lange finale

Saint-Saëns: Componisten Portretten - Luisterboeken over grote componisten

De bruiloftsmars uit A Midsummernight's Dream is waarschijnlijk het bekendste werk van Felix Mendelssohn (1809-1847). Ook de openingsmaten van zijn vioolconcert zijn bij een groot publiek bekend. Maar waarom hoor je tegenwoordig zelden zijn prachtige koorwerken, pianostukken en kamermuziek? Mendelssohn werd bewonderd om zijn virtuoze pianospel en was net zo'n wonderkind als Mozart. In zijn korte leven bevond hij zich vaak in gezelschap van beroemdheden, waaronder Goethe, Weber en Heine.

Thijs Bonger vertelt over Mendelssohns boeiende leven en maakt daarbij gebruik van muziekfragmenten uit zijn uitgebreide oeuvre.

Inhoud

H1. Een hardnekkig misverstand. Mendelssohns milieu en vroegste jeugd

H2. Felix begint te componeren

H3. Beroepsmusicus worden of niet?

H4. Felix' toon is gezet

H5. Het reizen begint en houdt nooit meer op

H6. Workaholic

Mendelssohn: Componisten Portretten - Luisterboeken over grote componisten

Beethoven wordt nog steeds gezien als de grootste en beroemdste componist van de 19e eeuw. Bekend om zijn fenomenale composities als de Vijfde Symfonie, de Ode an der Freude en de Eroica. Daarnaast spreekt voor veel mensen de persoon Beethoven tot de verbeelding. Samama behandelt zijn oeuvre, zijn excentrieke levensstijl en de tragiek van zijn doofheid. Hij illustreert zijn college met muziekfragmenten op piano en van cd.

Inhoud

H1. Beethovens jeugd

H2. Gevestigd in Wenen

H3. Meesterschap en doofheid

H4. Tijden van oorlog

H5. Op zoek naar inkomsten

H6. De man en de mythe. Ziekte en dood

H7. Inleiding tot het werk van Beethoven

H8. Esthetica in de tijd van Beethoven

H9. Vorm en inhoud

H10. Elementen van taal en Techniek

H11. De Eroica

H12. Diabellivariaties

Beethoven: Een hoorcollege over zijn leven en werk

Wat zou de lichte muziek zijn geweest zonder klassiekers als I got rhythm, They can't take that away from me en The man I love? Stuk voor stuk melodieën die je bijblijven. En dit zijn maar drie van zo'n vierhonderd songs die George Gershwin schreef. Ook in de klassieke muziek heeft hij onuitwisbare sporen nagelaten. Neem zijn Rhapsody in Blue en de opera Porgy and Bess. In New York geboren uit Russische emigranten bouwde hij uit het niets een wereldcarrière op. Een treffend voorbeeld van The American Dream. Het verhaal van zijn leven met veel muziek fragmenten.

Inhoud

H1. Straatschoffie
H2. Een baan
H3. Voet tussen de deur bij de klassieke muziek
H4. Succes op twee fronten
H5. High society
H6. Hollywood

Home Academy Publishers B.V.

Gershwin: Componisten Portretten - Luisterboeken over grote componisten

FILOSOFIE EN MUZIEK
Door Leo Samama en Herman Philipse

Beluister deze thematische serie hoorcolleges van Home Academy over de rol van
muziek, kunst en cultuur in het menselijk bestaan en over het muzikaal denken van
Schopenhauer, Nietzsche en Wittgenstein

HOORCOLLEGE DE ZIN VAN MUZIEK
Door Leo Samama

Samenvatting
Muziek speelt in vrijwel ons hele leven een grote rol: van wiegeliedjes in de babykamer,
het draaiorgel op straat, tot muziek op je mobiel en in de kerk. We kunnen niet zonder.
Muziek definieert ons als mensen, geeft ons mede een identiteit. Meer dan welke andere
vorm van kunst kan muziek ons ook fysiek raken, met de directheid en de kracht van een
zuivere klank. Tegelijk is muziek abstracter dan menig andere uiting van de mens. Aan
de hand van filosofische gedachten over muziek, vraagt Leo Samama zich af welke rol
muziek speelt in het leven van de mens, toen en nu. Is zij louter doelmatig, nuttig, een
gereedschap, of is muziek een soort BTW op ons bestaan, een koekje bij de thee?

Inhoud
College 1. Een filosofische basis voor ons denken over muziek
H1. Moet muziek mooi of juist zijn?
H2. Muziek als weerslag van de mens
H3. Muziek als zelfstandig fenomeen
College 2. Schubert: hoe werkt dat, componeren?
H4. Is muziek de verklanking van zichzelf of van de wereld erbuiten?
H5. Der Tod und das Mädchen
H6. De taal van muziek en van woorden
College 3. Bach: tussen inspiratie en wetenschap
H7. Bachs Prelude in C
H8. Over stemmingen
H9. Componeren als wetenschap
College 4. Beethoven: tussen revolutie en verhevenheid
H10. De Vijfde symfonie en haar betekenissen
H11. Betekenis en ideaal in de muziek van Beethoven
College 5. Muziek en politiek
H12. Lully in dienst van de staat
H13. Staatsmuziek en kerkmuziek in de Renaissance
H14. Muziek en politiek in de Sovjet-Unie
College 6. De relatie tussen volk en toonkunst
H15. Dvořák en MacDowell
H16. Via Bruch terug naar MacDowell
H17. Afronding

HOORCOLLEGE HET BELANG VAN KUNST EN CULTUUR
Door Leo Samama

Samenvatting
Kunst en cultuur bepalen de identiteit van een mens, een groep, een volk en een land.
Kunst en cultuur zijn de noodzakelijke ingrediënten van een gezonde maatschappij
waarin de geestelijke en economische mens tot bloei kan komen. Voor een
markteconomie is creativiteit de voornaamste drijfveer. Daarbij is cultuur niet
afhankelijk van geld, maar geld afhankelijk van cultuur.
De prijs van kunst wordt te vaak verward met de waarde van kunst. Leo Samama schetst
in deze multidisciplinaire lezing een helder beeld van het belang van kunst en cultuur en
waarom deze ondersteund moeten worden.

Inhoud
Hoofdstuk 1. Inleiding
Hoofdstuk 2. Kunst en cultuur
Hoofdstuk 3. Kunst als representatie
Hoofdstuk 4. Cultuur in onze tijd
Hoofdstuk 5. Kunst en cultuur in een nieuw perspectief
Hoofdstuk 6. De rol van kunst in een maatschappij
Hoofdstuk 7. De verantwoordelijken
Hoofdstuk 8. Ter afronding

HOORCOLLEGE SCHOPENHAUER, NIETZSCHE EN DE MUZIEK
Door Herman Philipse en Leo Samama

Samenvatting
Zowel Arthur Schopenhauer (1788-1860) als Friedrich Nietzsche (1844-1900) zijn in
hun filosofische denken diep door de muziek beïnvloed. In deze colleges zet Herman
Philipse de denkbeelden van Schopenhauer en Nietzsche uiteen en plaatst ze in hun tijd.
Vervolgens buigt Leo Samama zich over de manier waarop elk van hen zich met de
muziek heeft bezig gehouden, als filosofen vanzelfsprekend, maar evenzeer als
liefhebbers en kenners van de muziek.

Inhoud
College 1. Het leven en werk van Arthur Schopenhauer, door Herman Philipse
H1. Inleiding in het leven en werk van Schopenhauer
H2. De filosofie van Schopenhauer
H3. Het Nirwana als verlossing en de rol van muziek
College 2. Schopenhauer en de muziek, door Leo Samama
H4. Inleiding in het historische denken over muziek
H5. Schopenhauer over muziek en esthetica
College 3. Het leven en werk van Friedrich Nietzsche, door Herman Philipse

H6. Inleiding in het leven en werk van Nietzsche
H7. De theoretische filosofie van Nietzsche
H8. Genealogie van de moraal
College 4. Nietzsche en de muziek, door Leo Samama
H9. De ontwikkeling van Nietzsche’s denken over muziek
H10. De invloed van Nietzsche op anderen

HOORCOLLEGE WITTGENSTEIN EN DE MUZIEK
Door Herman Philipse en Leo Samama

Samenvatting
Ludwig Wittgenstein is één van de belangrijkste denkers uit de 20e eeuw en zijn
filosofische werk omvat vrijwel het hele menselijk denken en handelen, met nadruk op
de logica. Weinig mensen echter weten dat muziek een hoofdrol speelde in zijn leven. Hij
groeide op in een muzikale familie, waar grote componisten als Brahms en Mahler over
de vloer kwamen. Zelf speelde Wittgenstein klarinet en hij componeerde een
muziekstuk, getiteld Leidenschaftlich, dat hij met potlood tussen zijn filosofische
aantekeningen krabbelde.
Waarom drukt Wittgenstein zich tussen zijn filosofische bespiegelingen plotseling in
muziek uit? Misschien moeten we hem niet alleen als filosoof zien, maar ook als
kunstenaar die ons juist op andere uitingsvormen dan taal wijst. Want soms schieten
woorden tekort. Hoe praat je over muziek als taal, emotie en concept? Wittgenstein
eindigt zijn boek Tractatus Logico-philosophicus met de beroemde stelling: ‘Waar we niet
over kunnen spreken, moeten we over zwijgen.’ Over deze en andere invloedrijke
inzichten gaat dit dubbelcollege van filosoof Herman Philipse en musicoloog Leo
Samama, met muzikale fragmenten en aandacht voor de vroege en late Wittgenstein.

Inhoud
College 1. De jonge Wittgenstein en zijn Tractatus
H1. Inleiding
H2. Leven en werk
H3. Noodzaak van een radicale wijsgerige revolutie
H4. Kernthesen van de Tractatus
College 2. De jonge Wittgenstein en zijn relatie tot de muziek
H5. Ludwig en zijn familie
H6. Wittgenstein als muziekliefhebber
H7. Wittgenstein en de betekenis van muziek
College 3. De late Wittgenstein en zijn Philosophische Untersuchungen
H8. Doel en methode van de filosofie
H9. Voorbeelden: hoe functioneren woorden als pijn of tien?
H10. Compositie en eenheid van de Philosophische Untersuchungen
College 4. De late Wittgenstein en zijn muziekfilosofie
H11. Wittgensteins ideeën over muziek
H12. Wittgensteins muziekfilosofische beschouwingen
H13. Wittgenstein en de moderne muziek na 1945

Biografie Herman Philipse
Prof. dr. mr. Herman Philipse is universiteitshoogleraar aan de Universiteit Utrecht en
doet onderzoek op het gebied van de moderne en contemporaine wijsbegeerte. Philipse
heeft rechten en wijsbegeerte gestudeerd aan de Rijksuniversiteit Leiden. Ook studeerde
hij filosofie te Oxford, Parijs en Keulen. In 2012 is van hem de uitgebreide verhandeling
verschenen: God in the Age of Science?: A Critique of Religious Reason (Oxford
University Press). Bij Home Academy zijn van hem diverse hoorcolleges verschenen,
waarvan de meest recente zijn: Waarheid en dwaling, Klimaatverandering, De
onvoltooide Verlichting en Wat is Filosofie?

Biografie Leo Samama
Leo Samama was als docent verbonden aan de conservatoria van Utrecht, Maastricht en
Tilburg en aan de Rijksuniversiteit Utrecht, en schreef voor De Volkskrant,
NRC/Handelsblad, de Haagse Post en Luister. Van 1991 was hij twee jaar gedelegeerd
artistiek verantwoordelijke (namens het bestuur) bij het Koninklijk
Concertgebouworkest, tot 2003 artistiek coördinator van het Residentie Orkest en van
2003 tot 2010 directeur van het Nederlands Kamerkoor.
Samama heeft in tal van besturen zitting genomen, en diverse ‘podia’ (mede)opgericht,
zoals de Nederlandse Strijkkwartet Academie en het internationale platform voor
professionele kamerkoren TENSO.
Als auteur schreef hij onder meer Alphons Diepenbrock, componist van het vocale
(Amsterdam, AUP 2012) en Nederlandse muziek in de 20ste eeuw (Amsterdam, AUP
2006), De zin van muziek (Amsterdam, AUP 2014), Het soloconcert (AUP 2015) en Het
strijkkwartet (AUP 2018).

De compositorische werkzaamheden van Leo Samama hebben sinds zijn eerste officiële
opus in 1974/75 tot uitvoeringen in binnen- en buitenland, tal van plaat- en cd-
producties en een groot aantal opdrachten geleid. Voor zijn verdiensten voor het
Nederlandse muziekleven is Leo Samama in juni 2010 benoemd tot Officier in de Orde
van Oranje-Nassau.

Eerder verschenen van hem de hoorcolleges: Klinkende geschiedenis, Mozart, Beethoven,
Debussy, Mahler, Schubert, Stravinsky, De taal van muziek, Monteverdi, Wagner, De zin van
muziek, Bach en Schopenhauer, Nietzsche en de muziek en Wittgenstein en de muziek (
beide samen met Herman Philipse).

Filosofie en muziek

Ludwig Wittgenstein is één van de belangrijkste denkers uit de 20e eeuw en zijn filosofische werk omvat vrijwel het hele menselijk denken en handelen, met nadruk op de logica. Weinig mensen echter weten dat muziek een hoofdrol speelde in zijn leven. Hij groeide op in een muzikale familie, waar grote componisten als Brahms en Mahler over de vloer kwamen. Zelf speelde Wittgenstein klarinet en hij componeerde. Vier maten en minder dan dertig seconden duurt zijn muziekstuk, getiteld Leidenschaftlich, dat hij met potlood tussen zijn filosofische aantekeningen krabbelde.

Waarom drukt Wittgenstein zich tussen zijn filosofische bespiegelingen plotseling in muziek uit? Misschien moeten we hem niet als filosoof zien maar als kunstenaar, die ons juist op andere uitingsvormen dan taal wijst. Want soms schieten woorden tekort. Hoe praat je over muziek als taal, emotie, concept? Wittgenstein eindigt zijn boek Tractatus Logico-philosophicus (het enige tijdens zijn leven gepubliceerde boek) met de beroemde stelling: 'Waar we niet over kunnen spreken, moeten we over zwijgen.' Over deze en andere invloedrijke inzichten, gaan de dubbelcolleges door filosoof Herman Philipse en musicoloog Leo Samama. Lezingen met muzikale fragmenten en aandacht voor de vroege en late Wittgenstein.

Een synopsis wordt als pdf-bestand meegeleverd.

Inhoud

College 1. De jonge Wittgenstein en zijn Tractatus

H1. Inleiding

H2. Leven en werk

H3. Noodzaak van een radicale wijsgerige revolutie

H4. Kernthesen van de Tractatus

College 2. De jonge Wittgenstein en zijn relatie tot de muziek

H5. Ludwig en zijn familie

H6. Wittgenstein als muziekliefhebber

H7. Wittgenstein en de betekenis van muziek

College 3. De late Wittgenstein en zijn Philosophische Untersuchungen

H8. Doel en methode van de filosofie

H9. Voorbeelden: hoe functioneren woorden als pijn of tien?

H10. Compositie en eenheid van de Philosophische Untersuchungen

College 4. De late Wittgenstein en zijn muziekfilosofie

H11. Wittgensteins ideeën over muziek

H12. Wittgensteins muziekfilosofische beschouwingen

H13. Wittgenstein en de moderne muziek na 1945

Hoorcolleges over muziek en muzikanten - De boekenserie

Hoorcolleges over muziek en muzikanten - De boekenserie

Hoorcolleges over muziek en muzikanten-boeken op volgorde

Luisteren én lezen